Türkiye’de Verem Savaşı 2020 Raporu
 

Temel Bulgular
Ülkemizde başarı ile yürütülen Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı sayesinde her yıl hasta sayısında azalma gözlenmektedir. 2005 yılında 20.535 olan tüberküloz hasta sayısı 2019 yılında 11.401’e, 2020 yılında 8.925’e, 2005 yılında yüz binde 29,4 olan insidans(hastalık sıklığı )hızı da 2020 yılında 10,6’ya düşmüştür. 2005 yılına göre 2020 yılında toplam olgu hızında %56,5 azalma olmuştur.
Ülkemizde 2019 yılı sonu itibarıyla 174 Verem Savaşı Dispanseri (VSD) bulunmaktadır. Halen 22 ilin kendi kapasitesi mevcut olup (Üniversite, Eğitim Araştırma Hastanesi veya Halk Sağlığı Laboratuvarı) 59 ilden 16 bölge TB laboratuvarına ileri tetkik (yayma mikroskopisi, kültür ve ilaç Direnç Testi- İDT) için örnek gönderilmektedir. 2019 yılı için gönderilen toplam örnek sayısı 110.907’dir. 2018 yılı için temaslı muayene sayısı 130.255 (hasta başına 11,1 kişi) iken koruma tedavisine alınanların sayısı 36.960 kişi (hasta başına 3,1 kişi)’dir
Türkiye’de 2018 yılında toplam 11.786 TB hastası VSD kayıtlarına girmiştir. VSD’lere kayıtlı yeni ve nüks olgu sayısına göre hesaplanan TB insidansı yüz binde 14,6’dan yüz binde 14,1’e gerilemiştir. Toplam olgu hızı da yüz binde 14,9’dan yüz binde 14,4’e (% -3,6) düşüş göstermiştir. Yeni olguların yarıdan fazlası akciğer TB tanısı almıştır. Akciğer dışı organ tüberkülozu olgularında en sık ekstratorasik lenf bezleri (%28,8), plevra (%22,6) ve intratorasik lenf bezleri (%11,0) tutulumu olduğu tespit edilmiştir.
2018 yılında akciğer tüberkülozu olan 7.738 hastaya yapılan bakteriyolojik tetkikler incelendiğinde %90,5’ine yayma mikroskopisi, %86,8’ine kültür yapılmıştır. Kültür (+) AC TB olgularında İlaç Duyarlılık Testi (İDT) yapılma yüzdesi 95,8 olarak tespit edilmiştir. Genellikle İDT çalışılan yeni TB olgularında en sık görülen ilaç direnci olan H direnci 2018 yılında %11,6’dır. İDT yapılanlarda ÇİD-TB oranı yeni olgularda %2,6 iken (n= 131), önceden tedavi görmüş olgularda %9,9 (n= 45) olarak saptanmıştır. ÇİD-TB olgularından 8’i YİD-TB’dir. TB olgularına giderek daha fazla sayıda HIV testi yapılmaktadır. Bu oran 2010 yılında olguların %3,5’i iken 2018’de %71,1’e (n= 8.382) yükselmiştir. Olguların %0,6’sı (n= 70) HIV (+) saptanmıştır.
Akciğer ve akciğer dışı olmak üzere 2017 yılının tüm olgularında (n=11.979) tedavi başarısı %84,6’dır. Tedavi başarısı yeni olgularda %85,7, önceden tedavi görmüş olgularda %71,1 olarak tespit edilmiştir. Ölüm oranı; tüm olgularda %7,0, yeni olgularda %6,9 ve önceden tedavi görmüş olgularda %7,6 olarak saptanmıştır.
2015 yılı ÇİD-TB olgularının 3. yıl (36. ay) tedavi sonuçları değerlendirilmiş olup tedavi başarısı %75,2’dir (173/230). 2016 yılı ÇİD-TB olgularının 2. yıl (24. ay) değerlendirmesinde de tedavi başarısı %61,8’dir (123/200).