24 Mart 1882, Alman hekim ve mikrobiyoloji uzmanı Robert Koch’un tüberküloz (verem) mikrobunu mikroskopta tespit edip dönemin bilim insanları ile paylaştığı gündür.

Bu bakteri çubuk şeklinde olduğundan tüberküloz basili de denmektedir. Basilin saptanmasından 100 yıl sonra, 1982’den itibaren 24 Mart tarihi “Dünya Tüberküloz (TB) Günü” olarak küresel eğitim ve farkındalık oluşturmak için kutlanmaktadır.

Dr.RobertKoch

Ülkemizde ise Her yıl Ocak ayının ilk Pazar günü ile başlayan hafta “Verem Eğitim ve Farkındalık Haftası” olup ulusal olarak sadece ülkemizde kutlanmaktadır. Bakanlar Kurulu tarafından 1947 yılında, Ocak ayının ilk Pazar günü ile başlayan haftası “Verem Eğitim ve Propaganda Haftası” olarak ilan edilmiş, 1948 yılında ilk kez kutlanmıştır. Bu haftanın ismi “Verem Eğitim ve Farkındalık Haftası” olarak güncellenmiş, 2025 yılında 78.kez kutlanmıştır.
2025 yılı Ocak ayında ulusal kutlamaların ertesindeİstanbul’daStop TB Partnership(Tüberkülozu Durdurma Ortaklığı) tarafından organize edilen uluslararası bir toplantı daha gerçekleşti. Konu“Tüberküloz Savunuculuğu”idi ve 22-24 Ocak 2025 tarihleri arasında 125 katılımcı ile yapıldı.Stop TB Partnership bölge temsilcileriyle birlikte hem yerel/ bölgesel hem de CDC, Küresel Fon (GF), Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü (MSF), Hollanda Kraliyet Ailesi Tüberküloz Vakfı (KNCV) gibi uluslararası boyutta tüberkülozla ilgilenen sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri; tüberküloz laboratuvar malzemeleri ve ilaçları üreten şirketlerin temsilcilerikatıldı. Ayrıca “TB Survivor” olarak isimlendirilen çok ilaca dirençli tüberküloz hastalığını yenmiş ama hastalığınınuzun tedavisi sırasında gelişen yeni sağlık problemleriyle başetmek zorunda kalan eski hastalar da bu toplantıda yer aldı.

2023 yılında ikincisi gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Üst Düzey Yetkilileri Tüberküloz Toplantısı kararları, küresel çapta veremin sonlandırılması çabalarını hızlandırmaya yönelik iddialı hedefler ve taahhütler içeren bir Siyasi Bildirge ile sonuçlandı.Dünya Sağlık Örgütü'nün Tüberkülozu Bitirme Stratejisi (END TB) ve Tüberkülozu Durdurma Ortaklığı'nın Tüberküloza Son Verme Küresel Planı, bu çabalara rehberlik edecek bir çerçeve sunmaktadır. Toplantıda bu doğrultuda ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri görüşlerini paylaştılar, fikir alıverişinde bulundular. İlk gün Asya, Afrika ve Amerika kıtasından seçilmiş ülkelerin ( Endonezya, Kenya ve Peru) ulusal tüberküloz faaliyetleri sunuldu.

Ülkemizden Verem Savaşı Dernekleri, İstanbul Tüberküloz Vakfı adına toplantıya beş hekim katıldı. Stop TB Partnership yönetici sekreteri Dr. LucicaDitiu’nun davetiyle katıldığımız bu toplantı Prof.Dr. Zeki Kılıçaslan, Prof.Dr. Şeref Özkara ve Prof.Dr. Aylin Babalık yeni tanı yöntemleri ve ilaçlarla ilgili; Dr. Derya Öztomurcuk ve Dr. Filiz Duyar Ağca ise halk sağlığı kısmını ilgilendiren çalıştaylara katılarak fikir alışverişinde bulundu.

Tüberküloz Kontrol Programları’nın işlevsel olması için sadece erken tanı ve tedavi değil aynı zamanda koruyucu tedavi, aşı ve beslenmenin önemi üzerinde duruldu. Her ülkede kontrol programına bütçe ayrılması ve periyodik değerlendirmelerle güncellenmesi gerekliliği vurgulandı.Damgalanma üzerinde durulan bir başka konu idi. Yapay zeka kullanımının yeni tüberküloz hastalarını saptamadaki katkısı, iklim değişikliğinin başta verem olmak üzere bulaşıcı hastalıkların artışına etkisi de görüşülen konular arasındaydı.

Dünyada 2023 yılı değerlendirildiğinde 22 milyar Dolar gereken küresel tüberküloz bütçesinin sadece 5,7 miyar Dolar ile sınırlı kaldığı, verem hastalığına yatırım yapılmadıkça belirlenen hedeflere ulaşmanın mümkün olmadığı belirtildi. Aynı yıl kaydedilen hastaların %18’inde yetersiz beslenme, %10’unda HIV pozitifliği saptandığı belirtildi. Araştırma yaparak elde edilen sonuçlara göre bölgesel düzenlemelerin yapılması ve geliştirmenin planlanması önerildi.

Toplantıda ülkemizdeki tüberküloz alt yapısının ne kadar güçlü olduğunu bir kez daha görmüş olduk. Sadece ulusal bütçeyle tüberküloz kontrolünü sağlayan ülkelerden biriyiz.Evrensel sağlık kapsamı konusunda fikirler üretilmeye çalışılırken Türkiye’de tüberküloz tedavisinin ülkedeki her hasta için ücretsiz olması örnek bir uygulama..

Toplantının ikinci gününde politik kararlılık ve farkındalık konuları işlendi. Ülkemizin tüberküloza yönelik faaliyetlerinin 100 yıllık geçmişinin detaylarını Prof. Dr. Şeref Özkara kronolojik olarak sundu. 1960’lı yıllardan başlayarak sürdürdüğümüz temaslı ve risk grubu taramaları, koruyucu ilaç tedavisi uygulamaları, verem savaşı dernekleri ile gönüllülerin düzenlediği yardım organizasyonları, en önemlisi herkesin ücretsiz tedavi olma hakkının bulunması asla vazgeçilmemesi gereken kazançlarımız..

Kullanılabilirlik, erişilebilirlik, kabul edilebilirlik ve kalite evrensel sağlık kapsamının sürdürülebilir olmasını sağlayacak ana faktörler olarak öngörüldü; tüberküloz kontrol programının her aşamasında taviz verilmeksizin uygulamasının altı çizildi.
Toplantının yapıldığı sırada Amerika Birleşik Devletleri’nden gelen uluslararası yardımların askıya alındığı haberi tüm katılımcılar için kötü bir sürpriz oldu, çünkü ‘’Tüberkülozu Bitirmek’’ hedefini gerçekleştirmek için yatırım yapılması ve bağışçı kişi ve kuruluşların sayısının artması gerekli. Özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin hem tanı hem tedavi aşamasında bu yardımlara ihtiyacı var, belirtilen uluslararası yardımlar olmadığında başta tüberküloz olmak üzere bulaşıcı hastalıkların artacağı bilim insanlarının ortak görüşü.

Dünya Tüberküloz Günü sloganının belirlendiği oturumda 2025 için ortak karar:
“Evet, tüberkülozu bitirebiliriz.. Karar ver, yatırım yap, uygula” oldu.