TÜBERKÜLOZ NEDİR?

Tüberküloz MycobacteriumTuberculosis adlı mikobakteri tarafından oluşturulan, insandan insana bulaşan birenfeksiyon hastalığıdır.

TÜBERKÜLOZ NASIL BULAŞIR ?

Tüberküloz hastalığı insandan insana havayolu ile bulaşır. Tüberküloz mikrobunun en önemli kaynağı , tedavi görmemiş akciğer tüberkülozlu hastalardır. Bu hastaların öksürmesi, hapşırması veya konuşması ile mikroplar havaya saçılır. Sağlıklı kişiler bu mikropları solunum yolu ile alırlar ve infeksiyona yakalanırlar.

En çok bulaşma riski olanlar kimlerdir ?

Tüberküloz hastalığı grip , nezle gibi kolaylıkla bulaşmaz. Tedavi altında olmayan, halen basil saçan bir hasta ile uzun süre kapalı bir yerde birlikte yaşanırsa hastalık bulaşabilir. Bu nedenle hastalık genellikle aynı evde birlikte oturanlara ya da yakın arkadaşlara bulaşır. Kalabalık yaşam koşulları, yoksulluk bulaşma riskini artırmaktadır.

Ev ve kapalı iş yeri ortamı dışında bulaşma olur mu ?

Ev veya kapalı iş yeri ortamları dışında tüberkülozun bulaşması oldukça sınırlıdır. Havalanma özellikleri nedeni ile uçaklarda bulaşma olabilir. Hastanın kaşık, çatal, tabak, bardak, giysi gibi eşyaları ile bulaşma olmaz.

"TÜBERKÜLOZ İNFEKSİYONU" NEDİR?

Tüberküloz mikrobu vücuda girdikten sonra uzun süre hastalık yapmadan sessiz olarak kalabilir. Bu kişilerde bir hastalık belirtisi yoktur. Vücudun savunma mekanizmaları aracılığı ile mikrop hapsedilmiş gibidir. Bu kişiler durumlarının farkında olmazlar ve bulaştırıcı da değildirler.

İnsanların ne kadar tüberküloz basili ile infektedurumdadır ?

Bu gün dünyada insanların % 25’ e yakını ve ülkemizde ise tahmini olarak % 15’ itüberküloz basili ile infekte durumdadır. Bir kişinin infekte olduğunu ortaya koymanın yolu Tüberkülin (PPD) cilt testi veya İNTERFERON GAMA SALINIM TESTLERİ (İGST) uygulanmasıdır.
 

TÜBERKÜLOZ HASTALIĞI NEDİR?

Vücudumuza giren tüberküloz mikropları çeşitli nedenlerle aktifleşip çoğalmaya başlarlarsa tüberküloz hastalığı ortaya çıkar. Tüberküloz hastalığı tedavi edilmezse tuttuğu organda tahribat yapar ve sonunda ölüme yol açabilir.

Tüberküloz infeksiyonu olanların ne kadarı tüberküloz hastası olur ?

Tüberküloz mikrobu alıp infekte olanların yaklaşık yüzde onu yaşamlarının herhangi bir döneminde tüberküloz hastalığına yakalanırlar.
 

Tüberküloz infeksiyonu olanlardan kimler daha çok hastalanma riskine sahiptir ?

Tüberküloz mikropların vücuda girdikten sonra hastalık yapma süresi ve şansı kişiden kişiye değişir. Küçük çocuklar ve vücut direnci düşük olanlar en çok hastalanma şansı olan kişilerdir.

Hastalık mikrobu aldıktan hemen sonra oluşabileceği gibi on yıllarca sonra da ortaya çıkabilir. AIDS hastalığı vücut direncini en çok kıran hastalık olduğu için bu kişilerde tüberküloz hastalığı çok sıktır. Bunun dışında TNF Alfa blokeri veya bağışıklık sistemini bozabilecek ilaçların kullananımı, şeker hastalığı, müzmin böbrek hastalıkları , bazı kanserler, silikozis (mesleki toz hastalığı ), uzun süre kortizon kullanımı,, ilaç ve alkol bağımlılığı ve sigara tüberküloz hastalığına yakalanma şansını artırır.

 

TÜBERKÜLOZ TEŞHİSİ (TANISI) NASIL KONULUR?

Tüberküloz hastalığının belirtileri nelerdir ?

• İki haftadan uzun süren öksürük,
• Balgam çıkarma,
• Ateş,
• Gece terlemeleri,
• Göğüs ağrıları,
• İştahsızlık,
• Zayıflama,
• Halsizlik, yorgunluk
• Kan tükürme

Belirtiler genellikle hafif başlar ve yavaş yavaş ilerler. Bu nedenle, birçok hasta doktora başvurmakta gecikir. Bazıları da özellikle öksürük şikayetini sigara ya da başka bir nedene bağlar ve doktora başvurmaz. Bu durum yanlış teşhis ve yanlış tedavilere yol açabilir.

Tüberküloz hastalığının tanısında akciğer filminin önemi nedir?

        Şüpheli kişide hastalık belirtileri varsa hemen akciğer filmi çekilmelidir. Akciğer filmindeki bazı görüntüler tüberkülozdan şüphelenmemize neden olur. Fakat bu görüntüler başka hastalıklarda da olabileceğinden sadece akciğer filmi ile kesin tanı konulamaz.

Akciğer tüberkülozunda kesin tanı nasıl konulur ?

Akciğer tüberkülozunun kesin tanısı balgam incelemesi (kültür) ile konulur. Doğru tanı için, balgamda verem mikrobunun gösterilmesi önemlidir.

Bunun için

• Mikroskobik muayene
• Katı ve Sıvı Besi yerleri Kültür Yöntemleri
• Moleküler Tanı yöntemleri

kullanılmaktadır.

Tüberkülin (PPD) testinin tanıda değeri nedir ?

PPD testi pozitif ise kişinin tüberküloz basili ile karşılaştığını bakterinin kişiye bulaştığını anlarız ama bu kişinin hasta olduğunu göstermez. BCG aşısı sonrası da PPD pozitif olur. Herkese BCG aşısının yapıldığı ve infeksiyonun çok yaygın olduğu Türkiye gibi ülkelerde erişkinlerde PPD testinin tanıda yararı çok sınırlıdır. Çocuklarda ise PPD testi tüberküloz tanısında değerlidir.

İnterferon Gama Salınım Testlerinin (İGST) Tanıda Değeri Nedir ?

Quantiferon TB, T-SPOT TB  gibiİGST testlerinin pozitif olması PPD gibi tüberküloz basili ile enfeksiyonu gösterir ama aktif hastalığı göstermez. PPD testine üstünlükleri ise BCG  aşısından etkilenmemesidir. Testin negatif olması önemli oranda (yaklaşık %80-85)enfeksiyon ve aktif hastalık varlığını ekarte eder

TÜBERKÜLOZ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Bu gün tüberküloz hastalığının tedavisi için etkili, yan etkisi az ve ucuz 5 tane ana ilaca sahibiz. Bu ilaçlar ülkemizde Verem Savaşı Dispanserleri tarafından hastalara ücretsiz olarak verilmektedir . Tüberküloz hastalığının başarıl tedavisi için tedavinin başlangıcında dört ilaç birden kullanılmalıdır.

Tüberküloz tedavisinde kullanılan ana ilaçlar nelerdir ?

• İsoniazid (ağız yolu ile)
• Rifampisin (ağız yolu ile)
• Pirazinamid /Morfozinamid (ağız yolu ile)
• Etambutol ( ağız yolu ile)
• Streptomisin ( kalçadan enjeksiyon)

Tüberküloz tedavisinin süresi ne kadardır ?

Tüberküloz tedavisi başladıktan kısa bir süre sonra hastalık belirtileri azalıp kaybolabilir. Fakat hastalığın kesin tedavisi ve tekrarlaması için tedavi süresi en az 6 ay olmalıdır. Bu süre gerekli durumlarda daha uzatılabilir (8-12 ay).
 

Tüberküloz hastalığının tedavisinde en önemli olan nedir ?

İlaçların her gün düzenli olarak ve yeterli süre kullanılması tedavide en önemli olan kuraldır. İlaçların düzensiz ve/veya yetersiz süre kullanımı tedavisi çok zor dirençli tüberküloza yol açar.

Doğrudan gözetimli tedavi sistemi (DOTS) nedir ?

Tüberküloz tedavisinde ilaçların düzenli ve yeterli süre kullanımı o kadar önemlidir ki bunun sağlanması için Dünya Sağlık Örgütü her hastanın bütün tedavi boyunca ilaçlarının eğitimli bir kişinin gözetiminde içirilmesini önermektedir. DOTS bu verem savaş sisteminin uluslararası adıdır( Directlyobservedtherapy -shortcourse) "Doğrudan gözetim altında kısa süreli tedavi".

İlaç dışında tedavide önemli olan nedir ?

İstirahat, beslenme, ve hava değişimi gibi unsurların tüberküloz tedavisinde çok önemli yeri olmadığı gösterilmiştir. Verem ilaçları bulunmadan önce bu konulara çok önem verilmekteydi. Ağır işlerde çalışanların hastalıklarının durumuna göre bir müddet istirahat etmeleri gereklidir.

Koruyucu tedavi nedir, kimlere uygulanır ?

Tüberkülozda koruyucu tedavi infeksiyona yeni yakalanmış fakat henüz hasta olmamış kişilerin hastalanmasını önlemek için yapılır. En sık kullanıldığı kişiler;

• 35 yaş altında olup evinde mikrop saçan bir kişi bulunan kişiler.
• TNF Alfa ve benzeri biyolojik ajan temelli ilaçları kullananlar
• Uzun süreli kortizon ve başka bağışıklığı baskılayan ilaçları kulananlar

 Bu tedavi 6-12 ay süreyle İsoniazid adlı ilaçla yapılır.Özel durumlarda Rifampisinadflı ilaçla da yapılabilir.

Tüberkülozlu hastaların tedavileri hastanede mi yapılmalıdır ?

Hastaların bulaştırıcılıkları kalmayıncaya kadar hastanede kalmaları daha doğrudur. Fakat ağır hastalar dışında tedavi ayaktan da yapılabilir. Önemli olan ilaçların düzenli kullanılmasıdır. Tedavinin başlangıç döneminde (ilk iki ay) ilaçların gözetimli olarak düzenli kullanılması sağlanırsa tedaviye ayaktan da başlanabilir.

Tüberkülozlu hastaların tedavileri nerede takip edilmelidir ?

Tüberkülozlu hastaların tedavilerinin en iyi takip edileceği yer Verem Savaşı Dispanserleri 'dir. Göğüs Hastalıkları Klinikleri ve Göğüs Hastalıkları uzmanları da hastaları takip edebilir. Fakat hastanın yakın takibi , yakınlarının taranması , ilaçların ücretsiz ve düzenli sağlanması açısından Verem Savaşı Dispanserleri devrede olmalıdır. Zaten bütün tüberküloz hastaların İl Sağlık Müdürlüğü aracılığı ile hastanın oturduğu bölgedeki Verem savaşı Dispanserlerine bildirimi yasa ile zorunlu kılınmıştır.
 

TÜBERKÜLOZLU HASTA YAKINLARI NE YAPMALIDIR ?

Tüberkülozlu hastalarla aynı evde oturan yakınları ve yakın arkadaşları mutlaka verem savaşı dispanserlerine başvurmalıdır. Hasta yakınları 3 ay aralıklarla en az üç kere kontrol edilmelidirler. Bu kontrolde akciğer grafisi çekilir ve PPD testi yapılır. Gereken kişilere koruyucu ilaç tedavisi verilir.

DİRENÇLİ TÜBERKÜLOZ NEDİR?

Tüberküloz hastaları eğer eksik ve yanlış ilaçlarlarla, düzensiz ve/veya yetersiz süre tedavi görürlerse tüberküloz mikropları ilaçlara direnç kazanır. Artık ilaçlar mikropları öldüremez hale gelir. Bu hastalara dirençli tüberküloz diyoruz. Bu durum hastanın ilaç almasına rağmen bir türlü iyileşmemesi, mikrop çıkarmaya devam etmesi ve laboratuvar testi ile anlaşılabilir.

Dirençli tüberküloz hastaları iyileşebilir mi?

İlaca dirençli tüberküloz hastaları da tedavi edilebilir ve tamamen iyileşebilirler. Fakat bu tedavi çok daha uzun süreli, pahalıdır. Kullanılan ilaçların yan etkileri diğer ilaçlardan daha fazladır. Hastaların az bir kısmında ameliyat gerekebilir.

Dirençli tüberküloz hastalarının tedavisi nerede yapılmalıdır ?

Bu hastaların tedavileri bu konuda uzmanlaşmış hekimlerin bulunduğu, hastaların uzun süreli olarak yatabileceği büyük göğüs hastanelerinde yapılmalıdır. Hastaneden çıktıktan sonra hastaların ilaçları eğitilmiş bir kişinin gözetiminde içmesi gereklidir.
 

BCG AŞISI NEDİR ? NE ZAMAN YAPILMALIDIR ?

BCG tüberkülozdan korunabilmek için kullanılan aşıdır. Özellikle çocukları menenjit tüberküloz , milier tüberküloz gibi ağır hastalık durumlarından korur. Ülkemizde doğumdan sonra 2. Ayda olmak üzere bir defa yapılmaktadır.